«…ορκίζεται ότι αυτή τη φορά δεν υπάρχει περίπτωση να εγκαταλείψει την προσπάθεια, με την ίδια κατάληξη».
Επιμέλεια: Europalso (p7)
Αλεξάνδρα Γ. Ευθυμιάδου
Ph.D. Licensed NLP Trainer
Οι άνθρωποι συνήθως υιοθετούν μια φυσική αντίσταση σε ραγδαίες αλλαγές πράγμα που θεωρείται λογικό όταν μάλιστα οι αλλαγές αυτές είναι ανεπιθύμητες. Παρατηρείται όμως ότι πολλοί άνθρωποι επιχειρούν να κάνουν ηθελημένες αλλαγές στη ζωή τους, για να συνειδητοποιήσουν στην πορεία ότι κάνουν πισωγύρισμα στα «παλιά τους λημέρια», στις παλιές συνήθειες και συμπεριφορές.
Η βάση του τρόπου που λειτουργούμε και στις δύο περιπτώσεις είναι η ίδια. Η αρχή της δύναμης του οικείου και του γνώριμου και της συνήθειας μπορεί να δώσει μία εξήγηση. Παρόλω που συνειδητά θέλουμε να αλλάξουμε και δεν θέλουμε να παραμένουμε στα ίδια, υποσυνείδητα το σύστημα «ξεβολεύεται».
Αν για παράδειγμα το σώμα μας ανεβάσει υψηλή θερμοκρασία τότε σημαίνει συναγερμός με στόχο να προειδοποιήσει ότι κάτι έχει ξεφύγει από τα φυσιολογικά όρια και να γίνουν οι αντίστοιχες ρυθμίσεις. Τα μηνύματα στο σώμα μας αποτελούν ενδείξεις ότι ξεφεύγουμε από ένα γνώριμο / οικείο περιβάλλον. Ο μηχανισμός αυτός αποτελεί κλασική υπόθεση για την επιβίωση μας μέσα στο χρόνο.
Ας καταπιαστούμε με ένα καθημερινό θέμα, το γυμναστήριο για παράδειγμα. Πόσος κόσμος, πληρώνει, ξεκινά, ορκίζεται ότι αυτή τη φορά δεν υπάρχει περίπτωση να εγκαταλείψει την προσπάθεια, με την ίδια κατάληξη. Τι συμβαίνει; Σύμφωνα με την παραπάνω εξήγηση, όταν ξεκινάμε κάτι διαφορετικό, ενεργοποιούνται μηχανισμοί εξισορρόπησης και αρχίζει ο οργανισμός μας να στέλνει μηνύματα. Όταν κάποιος ξεκινά γυμναστήριο, ενεργοποιούνται αντίστοιχοι μηχανισμοί και εκδηλώνονται με τη μορφή συμπτωμάτων π.χ. συναισθήματα κούρασης, αδράνεια, βαρεμάρας, σκέψεις του τύπου «θα πάω αύριο καλύτερα, θυμήθηκα είχα μια δουλειά σήμερα» που προειδοποιούν ότι ξεφεύγει το σώμα από τα συνήθη όρια. Κι ενώ η συνήθης πρώτη αντίδραση είναι η εγκατάλειψη και η αναζήτηση επιστροφής στην προτέρα κατάσταση, η επόμενη σκέψη είναι ότι το σώμα ξεβολεύεται από το οικείο.
Τα συμπτώματα δηλαδή δηλώνουν τη φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού ότι βγαίνει πέρα από τα όρια τα οποία είχε συνηθίσει, και ότι το σύστημα βιώνει κάτι το οποίο δεν είναι γνώριμο ακόμη – terra incognita -, αλλά αυτό είναι που σηματοδοτεί και το ξεκίνημα πορείας προς την αλλαγή. Όταν θέλουμε να ξεφύγουμε από μία συνήθη κατάσταση και να προχωρήσουμε στις αλλαγές που θέλουμε στη ζωή μας, η αναγνώριση του κάθε τι που συμβαίνει μέσα μας – η αναγνώριση της παραμικρής σκέψης ή του συναισθήματος που ξεπηδά, καθώς και για ποιό λόγο υφίσταται – δίνει το έναυσμα να σκεφτούμε ότι προχωρούμε και χρειάζεται να εξοικειωθούμε με νέα δεδομένα που ακόμη είναι άγνωστα. Καθημερινή «προπόνηση» αναγνωρίζοντας και αποδεχόμενοι τους μηχανισμούς συναγερμού, βοηθά το σύστημα μας να χαλαρώσει να σκεφτεί να εξοικειωθεί με την αλλαγή πορείας του.
Τι γίνεται όμως και με τις ανεπιθύμητες αλλαγές; Ζούμε σε ρυθμούς συνεχούς εγρήγορσης του οργανισμού διότι ξεφεύγει από αυτό που είχε μέχρι στιγμής συνηθίσει. Δεν εξετάζω τον τρόπο. Το θέμα είναι ότι η διάθεσή μας, το μυαλό μας ξεφεύγει από ότι θεωρούσε μέχρι στιγμής φυσιολογικό. Ξεφεύγει από την οικονομική ασφάλεια, ξεφεύγει από την ηρεμία, από την ελευθερία κινήσεων από παλιούς τρόπους και συνήθειες. Η ψυχολογία πολλών ανθρώπων έχει διαμορφωθεί γύρω από ένα μοντέλο της κοινωνίας που βασίζει την επιτυχία και την ευτυχία στην εκπλήρωση των επιθυμιών και του τελικού αποτελέσματος και το δηλώνει με τη ρήση «Όταν καταφέρω Α θα είμαι Β» ή «αν δεν γίνει Χ τότε Ψ».
Όμως, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας αφιερώνεται στην διαδρομή για να φέρουμε το αποτέλεσμα. Παρακολουθώντας ότι προκύπτει στη διαδρομή, τι συμβαίνει τι κάνουμε, πως, πότε και τι αντιδράσεις προκαλούνται, διαμορφώνεται ένα σύνολο από εμπειρίες και παρατηρήσεις και ξεκινά ένα ταξίδι αναγνώρισης και εξοικείωσης με καινούργια δεδομένα ενεργειών και χειρισμών που μπορούν να μας καθοδηγήσουν στο να συνειδητοποιήσουμε και να ανακαλύψουμε «και τι άλλο μπορούμε να κάνουμε όταν υπάρχει η αίσθηση ότι δεν υπάρχει τίποτα άλλο να κάνουμε».
Την ιστορία που θα διηγηθώ, κλείνοντας προσωρινά το θέμα, την πρωτάκουσα από το Θανάση Βλάσση, διευθυντικό στέλεχος από το χώρο των πολυεθνικών, στα πλαίσια συνεργασίας μας. Είναι απόσπασμα από το βιβλίο του Jim Collins “Good to Great” και αναφέρεται στην διήγηση ενός υψηλόβαθμου αξιωματικού που πέρασε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, ως αιχμάλωτος πολέμου του Βιετνάμ από το 65 έως το 73 χωρίς να του αναγνωρίζεται κανένα από τα δικαιώματα των αιχμαλώτων πολέμου, χωρίς να γνωρίζει πότε και αν θα ελευθερωθεί ποτέ. Στην ερώτηση πως τα κατάφερε, απαντά: «Ποτέ δεν έχασα την πίστη μου ότι θα τελείωνε η περιπέτειά μου, με μία σημαντική διαφορά όμως. Αυτοί που στήριζαν την αισιοδοξία τους μόνο στην προσμονή και έλεγαν «θα είμαστε έξω έως τα Χριστούγεννα» και τα Χριστούγεννα ερχόντουσαν και έφευγαν, και μετά έλεγαν «θα είμαστε έξω έως τo Πάσχα» και το Πάσχα ερχόταν και έφευγε και μετά πάλι « θα είμαστε έξω Χριστούγεννα κοκ…», αυτοί ήταν που λύγιζαν και πέθαιναν. Και αυτό ήταν ένα πολύ σημαντικό μάθημα. Δεν πρέπει ποτέ να συγχέεις την πίστη ότι θα τα καταφέρεις στο τέλος (κάτι που δεν έχεις την πολυτέλεια να ξεχνάς), με την πειθαρχία να αντιμετωπίσεις την πραγματικότητα που βιώνεις».