Επιστημονικές έρευνες τα τελευταία πενήντα χρόνια, μας έχουν δείξει ότι η ανθεκτικότητα επηρεάζει τις επιδόσεις στο σχολείο και στη δουλειά, την ψυχική και σωματική μας υγεία και την ποιότητα των σχέσεών μας.
Επιμέλεια: Europalso p9
Β.Μ., Εκπαιδευτικός – Ψυχολόγος, M.A., Lancaster University, B.A. Αγγλικής Φιλολογίας-Εθνικό και Καποδιστριακό Παν/μιο Αθηνών, B.Sc. Ψυχολογίας – Εθνικό και Καποδιστριακό Παν/μιο Αθηνών
Μερικά βασικά χαρακτηριστικά των ψυχικά ανθεκτικών ανθρώπων είναι:
α) οι κοινωνικές δεξιότητες: χιούμορ, ικανότητα να μπαίνουν στη θέση του άλλου, καλές δεξιότητες επικοινωνίας
β) οι δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων: κριτική και δημι- ουργική σκέψη, ικανότητα αναζήτησης βοήθειας
γ) η αυτονομία: αίσθηση ταυτότητας, αυτο- αποτελεσματικότητα, δεξιότητες εκτέλεσης ενός έργου, ικανότητα να μην επηρεάζεται κάποιος από αρνητικά μηνύ- ματα και καταστάσεις και
δ) μια αίσθηση σκοπού και πίστη σε ένα καλύτερο μέλλον: φιλοδοξίες, αισιοδοξία, ικανότητα να θέτει κανείς στόχους, πνευματικότητα.
Όλοι γνωρίζουμε ανθρώπους ανθεκτικούς, που τους χαρακτηρίζει το ψυχικό σθένος. Αυτοί οι άνθρωποι μας εμπνέουν! Φαίνεται να προχωρούν μπροστά παρά τις αντιξοότητες, τις τραυματικές εμπειρίες, τις απώλειες που βιώνουν. Οι ανθεκτικοί άνθρωποι αναζητούν νέες εμπειρίες και προκλήσεις και δεν λιποψυχούν όταν έρχονται αντιμέτωποι με δύσκολες καταστάσεις. Καταλαβαίνουν πως η αποτυχία δεν είναι το τέλος. Δεν αποθαρρύνονται όταν αποτυγχάνουν. Αντίθετα, είναι ικανοί να αντλήσουν νόημα από την αποτυχία, να την αξιοποιήσουν για να μάθουν και να προχωρήσουν.
Οι ανθεκτικοί άνθρωποι έχουν βρει έναν τρόπο να θωρακίσουν τον εαυτό τους και να αντιμετωπίζουν τα προβλήματά τους αποτελεσματικά. Όπως όλοι μας, νιώθουν άγχος, έχουν αισθήματα αμφιβολίας και σκέψεις δισταγμού, ωστόσο, δεν τα αφήνουν να τους κατακυριεύσουν. Η ανθεκτικότητα μεταμορφώνει τη δυσκολία σε πρόκληση, την αποτυχία σε επιτυχία, την αδυναμία σε δύναμη. Η ανθεκτικότητα μας βοηθάει όχι μόνο να επιβιώσουμε αλλά και να ευημερήσουμε. Αποτελεί το βασικό συστατικό της ευτυχίας και της επιτυχίας.
O σωστός τρόπος σκέψης: το κλειδί για την ανθεκτικότητα Όλοι θέλουμε το καλύτερο για τα παιδιά μας. Θέλουμε να είναι επιτυχημένα στο σχολείο και να είναι αποδεκτά από τους συνομήλικούς τους. Θέλουμε να έχουν φιλοδοξίες, να παίρνουν καλές αποφάσεις και να επιτύχουν στην προσωπική και επαγγελματική τους ζωή. Το κλειδί για όλα αυτά είναι η ανάπτυξη της ανθεκτικότητας, η οποία ξεκινάει μέσα στα πλαίσια της οικογένειας και είναι στα χέρια ενός στοργικού γονιού.
Μία από τις βασικές δεξιότητες που μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αποκτήσουν, προκειμένου να καλλιεργήσουν τη ανθεκτικότητά τους, είναι ο σωστός τρόπος σκέψης. Ο τρόπος σκέψης μας, είναι σαν ένα ζευγάρι γυαλιά μέσα από το οποίο βλέπουμε τον κόσμο. Το πώς αντιλαμβανόμαστε, αναλύουμε και ερμηνεύουμε τα γεγονότα έχει καταλυτική επίδραση στα επίπεδα ανθεκτικότητάς μας.
Καλλιεργώντας ένα σωστό τρόπο σκέψης ο ρόλος του γονιού
Προκειμένου τα παιδιά να γίνουν ανθεκτικά, χρειάζεται οι γονείς να δίνουν σημασία σε αυτά που σκέφτονται τα παιδιά και σε αυτά που πιστεύουν για τον εαυτό τους και τους άλλους και όχι μόνο, στο πώς νιώθουν και στο πώς συμπεριφέρονται. Μία βασική πεποίθηση κάποιων παιδιών, για παράδειγμα, μπορεί να είναι: «Δεν αξίζω» ή «Δεν με αγαπάει κανείς». Δυστυχώς, όταν εντοπίσουμε αυτές τις πεποιθήσεις, δεν βοηθάει το να τις αμφισβητήσουμε αμέσως και να τις απορρίψουμε, γιατί δεν αλλάζουν εύκολα. Το παιδί θα συνεχίσει να τις πιστεύει όσο και να το διαβεβαιώνουμε ότι δεν ισχύουν. Αρχικά, ο στόχος πρέπει να είναι να βοηθήσουμε το παιδί να καταλάβει ότι τα συναισθήματά του και η συμπεριφορά του δεν καθορίζονται απόλυτα από αυτά που του συμβαίνουν, αλλά από αυτό που σκέφτεται σχετικά με τα γεγονότα, από τον τρόπο, δηλαδή, που τα ερμηνεύει.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς:
- Πρώτα να βοηθήσουν τα παιδιά να αντιληφθούν ότι οι σκέψεις τους επηρεάζουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά τους.
- Στη συνέχεια, να τα βοηθήσουν να μάθουν να ελέγχουν αν αυτά που πιστεύουν για μια κατάσταση, είναι ακριβή. Ένα συχνό πρόβλημα των παιδιών και των εφήβων είναι η καταστροφοποίηση, η οποία τους προκαλεί μεγάλο άγχος.
- Το σημείο εκκίνησης είναι το να διερευνήσουν οι γονείς με ποιό τρόπο το παιδί τους σκέφτεται, το πώς «μιλάει στον εαυτό του». Αυτό μπορεί να πάρει λίγο χρόνο αλλά έχει μεγάλη σημασία. Συνήθως οι γονείς ρωτούν: «Τι έκανες σήμερα;», «Τι συνέβη στο σχολείο;». Ή μπορεί να ρωτήσουν: «Πώς ένιωσες με αυτό που συνέβη;», «Τι έκανες όταν σου το είπε αυτό ο φίλος σου;». Αυτό που συνήθως δεν ρωτούν, είναι«Τι σκέφτηκες όταν στο είπε αυτό ο φίλος σου;», ή «Τι είπες στον εαυτό σου, όταν συνέβη αυτό το γεγονός;».
Το επόμενο βήμα είναι να βοηθήσουν το παιδί να αλλάξει τον τρόπο που ερμηνεύει τα πράγματα, δείχνοντάς του κάποιους εναλλακτικούς τρόπους και στη συνέχεια να του μάθουν να αναζητά στοιχεία που επιβεβαιώνουν ή καταρρίπτουν αυτό που πιστεύει. Το παιδί χρειάζεται να αντιληφθεί από μόνο του αν αυτό που πιστεύει ισχύει ή όχι, με βάση τα αποδεικτικά στοιχεία που θα έχει συγκεντρώσει.
Πρόκειται για μια διαδικασία που παίρνει χρόνο και θέλει επιμονή από πλευράς του γονιού.
Ωστόσο, είναι ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που χρειάζεται να αποκτήσει ένα παιδί, καθώς ο σωστός τρόπος σκέψης θα το προστατέψει από την αποτυχία και την απόρριψη και θα το βοηθήσει να αναπτύξει υψηλά επίπεδα ανθεκτικότητας.