Ομιλία Γ. Ζηκόπουλου στο συνέδριο για «Το μέλλον των γλωσσικών επαγγελμάτων» στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς
Συνδιοργάνωση:
-Γραφείο Αθηνών της Γενικής Διεύθυνσης Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
-Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών, Σχολή Οικονομικών, Επιχειρηματικών και Διεθνών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πειραιώς
Σάββατο, 8 Νοεμβρίου 2014
Εκμάθηση Ξένης Γλώσσας και Κέντρα Ξένων Γλωσσών
Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί σύνεδροι, Καλό σας μεσημέρι!
Στη κοινωνία μας η εκμάθηση της ξένης γλώσσας είναι συνυφασμένη με τα Κέντρα Ξένων Γλωσσών σε κάθε πόλη, σε κάθε γειτονιά, εδώ και πολλές δεκαετίες, όπου τα ελληνόπουλα μαθαίνουν τις ξένες γλώσσες, και μας κάνουν περήφανους σε όλο το κόσμο. Η Ελλάδα μας βρίσκεται ανάμεσα στις υψηλότερες θέσεις γλωσσομάθειας στην Ευρώπη. Όταν ο μέσος όρος όλων των Ευρωπαίων που μιλούν μια ξένη γλώσσα είναι 36% περίπου, στην Ελλάδα ανέρχεται στο 50%. Οι Έλληνες μαθητές που διδάσκονται μία ξένη γλώσσα είναι πρώτοι σε όλη την Ευρώπη με ποσοστό 92%. (δεύτερη η Ιταλία με 74%, και τρίτη η Ιρλανδία με 73% και ακολουθεί η Ισπανία με 68%).
Πριν ξεκινήσω να σας μιλήσω για τις διαδικασίες και το περιεχόμενο της εκμάθησης της ξένης γλώσσας, ας αναφερθούμε στην ωφελιμότητα των ξένων γλωσσών.
Είναι γνωστό σε όλους μας ότι καμία ειδίκευση, εξειδίκευση, τέχνη, ανωτέρα σπουδή, μεταπτυχιακό, ή διδακτορικό δεν μπορεί να ολοκληρωθεί και να
ανταποκριθεί στη κοινωνία μας χωρίς τη πολύ καλή γνώση της ξένης γλώσσας, και συγκεκριμένα της Αγγλικής.
Η ξένη γλώσσα είναι διαβατήριο ζωής για μια πετυχημένη καριέρα και λαμπρή σταδιοδρομία. Ανοίγει νέους ορίζοντες στον εργασιακό και οικονομικό τομέα, στη διαδικτυακή πληροφόρηση και δικτύωση, στα ταξίδια, στην επικοινωνία με ξένους επισκέπτες, στην ανάγνωση αυθεντικών κειμένων, στη προαγωγή της δια βίου παιδείας, και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Τα οφέλη της ξένης γλώσσας δεν σταματάνε εδώ, διότι:
* Η γνώση της ξένης γλώσσας προάγει την ειρήνη. Μιλάω μια ξένη γλώσσα σημαίνει υπεισέρχομαι σένα κόσμο ανθρώπων που σκέπτονται διαφορετικά. Αντιλαμβάνομαι διαφορετικούς τρόπους ζωής, ανακαλύπτω καινούργιες ανθρώπινες συμπεριφορές, νέους πολιτισμούς, ξεδιαλύνω τις προκαταλήψεις μου και βελτιώνω τη στάση μου στη κοινωνία. Γίνομαι ανεκτικός και σέβομαι τη διαφορετικότητα.
* Η ξένη γλώσσα συμβάλλει αποτελεσματικά στην ενδυνάμωση των γνωστικών ικανοτήτων του ανθρώπου, στη βαθύτερη σύνδεση της γλώσσας με τη δημιουργική σκέψη, και εξελίσσει τις κοινωνικές δεξιότητες. Διαμορφώνει την προσωπικότητα και επιβραδύνει αποτελεσματικά την εγκεφαλική γήρανση.
* Η γνώση της ξένης γλώσσας συνδράμει στη χρήση πολυπλοκότερων γλωσσικών δομών της μητρικής γλώσσας, όπως είναι το συντακτικό, οι στρατηγικές αφήγησης, οι λογοτεχνικές ικανότητες, και η χρήση ευρύτερου λεξιλογίου. Επιπλέον, δημιουργεί περισσότερο γλωσσικό χώρο μνήμης. Αυξάνει τον εκτελεστικό έλεγχο του εγκεφάλου που
συνδέεται άμεσα με την αδιάπτωτη προσοχή και τις ακαδημαϊκές ικανότητες, οι οποίες οδηγούν με τη σειρά τους σε καλή υγεία και ευδαιμονία.
Καθόλου τυχαίο δεν είναι, λοιπόν, ότι η εκμάθηση της ξένης γλώσσας αποτελεί κατ ουσία έναν αυτόνομο πολύ-επιστημονικό και διεπιστημονικό κλάδο , εμπεριέχοντας επιστήμες όπως τη κοινωνιολογία, τη ψυχολογία, την εκπαίδευση, τη γλωσσολογία, τη ψυχογλωσσολογία, τη κοινωνιογλωσσολογία, τη νεύρο-γλωσσολογία, την ανάλυση του λόγου, και τη τεχνολογία.
Εν αντιθέσει με το παρελθόν, όπου κύριο μέλημα των ακαδημαϊκών για την απόκτηση της δεύτερης γλώσσας ή της ξένης γλώσσας ήταν η διερεύνηση των μεθόδων της «διδακτικής» ξένων γλωσσών, σήμερα οι επιστημονικές έρευνες εξετάζουν τις μεθόδους «μάθησης» της ξένης γλώσσας. Δηλαδή, δίδεται έμφαση στο πως μαθαίνουν οι μαθητές τις ξένες γλώσσες και στις κατάλληλες διαδικασίες και τα περιεχόμενα που συντελούν στη σωστή μάθηση. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στη μελέτη του ανθρώπινου μυαλού και στη γλωσσική συμπεριφορά. Έτσι, τα προγράμματα της «διδακτικής ξένων γλωσσών για καθηγητές» συμπεριλαμβάνουν πλέον επιμορφώσεις τρόπων «απόκτησης» της ξένης γλώσσας. Η αποστήθιση κανόνων γραμματικής και συντακτικού, και οι ασκήσεις μετάφρασης π.χ. ανήκουν σε πεπαλαιωμένες αντιλήψεις διδασκαλίας ξένων γλωσσών. Η έμφαση δίδεται στην γραπτή και προφορική έκφραση των επικοινωνιακών αναγκών της γλώσσας, δηλαδή στις διαδικασίες μάθησης οι οποίες συντελούνται εντός ομάδας, διότι οι άνθρωποι εξ ορισμού ζουν και εξελίσσονται μέσα σε ομάδα και κοινωνία.
Οι κοινωνικές επιστήμες είναι αναπόσπαστο κομμάτι της επιστήμης της εκμάθησης ξένων γλωσσών, και οι αντίστοιχες έρευνες αναφέρονται σε περιβάλλον τάξεων. Εξ ου, και η σπουδαιότητα της κοινωνικής μάθησης, δηλαδή της μάθησης
σε ομάδες εντός τάξης ενός οργανωμένου κέντρου ξένων γλωσσών, σε αντίθεση με την ελλιπή μάθηση σε ιδιαίτερα μαθήματα. Ακόμα και όταν τα ιδιαίτερα μαθήματα απευθύνονται σε μαθητές με σοβαρές μαθησιακές ιδιαιτερότητες, ο στόχος είναι η σύντομη επιστροφή στην ομάδα.
’λλωστε, τα «pragmatics», δηλαδή οι διαφορετικοί τρόποι χρησιμοποίησης της ξένης γλώσσας σε διάφορα περιβάλλοντα και καταστάσεις, χρειάζονται ομάδα για να κατανοηθούν.
Επίσης, η εκμάθηση της ξένης γλώσσας σχετίζεται με τη μάθηση της μητρικής γλώσσας, η οποία συντελείται όταν το παιδί αλληλεπιδράει με άλλους ανθρώπους. Αυτή η αναγκαία αλληλεπίδραση μπορεί να αναπαραχθεί στην ομάδα μιας τάξης ενός οργανωμένου κέντρου ξένων γλωσσών το οποίο λειτουργεί ως ένας μικρόκοσμος της κοινωνίας, διότι η ουσία της μάθησης της ξένης γλώσσας είναι «τι μπορεί να κάνει ο μαθητής χρησιμοποιώντας την ξένη γλώσσα, και λιγότερο τι ξέρει για αυτή τη γλώσσα».
Ως εκ τούτου, ο διευθυντής σπουδών, ο κατάλληλος δάσκαλος, οι συμμαθητές όλοι, το σύγχρονο διδακτικό υλικό, τα δια-δραστικά μαθήματα, οι πολιτισμικές και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις, και το ανάλογα διακοσμημένο περιβάλλον δημιουργούν τις προϋποθέσεις που συντελούν στη σωστή μάθηση της ξένης γλώσσας.
Ένας άλλος σπουδαίος παράγοντας στην εκμάθηση των ξένων γλωσσών είναι «το κίνητρο». Όλα τα επιτεύγματα του ανθρώπου έχουν ως απαρχή «το κίνητρο». Ο στόχος, οι σωστές προσπάθειες, η επιθυμία απόκτησης του στόχου, οι ευνοϊκές στάσεις προς τη συγκεκριμένη δραστηριότητα συνεισφέρουν στη μάθηση της ξένης γλώσσας. Κίνητρα όπως μελλοντική καταξίωση στον επαγγελματικό και κοινωνικό τομέα δύσκολα γίνονται κατανοητά από παιδιά μικρότερης ηλικίας. Όμως η ένταξη
τους σε ομάδα με συγκεκριμένους στόχους, σε περιβάλλον ευχάριστο με ποικίλες δραστηριότητες, μαζί με τους συμμαθητές τους, και με δασκάλους που εμπνέουν, σε εγκαταστάσεις ειδικά διαμορφωμένες που προάγουν τη μάθηση, το παιδί έχει τα κίνητρα να αποκτήσει το στόχο του, να μάθει τη ξένη γλώσσα.
Όπως τονίζει ο μεγάλος ρώσος ψυχολόγος, ο Vygotsky, η κοινωνική μάθηση και η σημασία της ομαδικής συνεργασίας στη μάθηση είναι αναγκαία για να λειτουργήσει η ξένη γλώσσα ως εργαλείο μεταξύ των ατόμων και του περιβάλλοντός τους. Με τη κοινωνική μάθηση στη τάξη το παιδί μαθαίνει να επικοινωνεί ευχάριστα, να συνεργάζεται, να μοιράζεται, να σέβεται τη διαφορετικότητα και να πειθαρχείται. Επίσης, μαθαίνει να μιλάει σε κοινό, να κάνει δημόσιες εμφανίσεις, να εξηγεί τις απόψεις του και να επηρεάζει θετικά με εργαλείο την ξένη γλώσσα.
Μελέτες έχουν δείξει ότι, η κοινωνική μάθηση αναπτύσσει τις διαπροσωπικές δεξιότητες και τη νόηση κοινωνικοποίησης των μαθητών. Η ομαδική και η συνεργατική μάθηση αυξάνει σε κάθε μαθητή ξεχωριστά και σε όλους μαζί τη γνώση της ξένης γλώσσας. Τα μέλη της ομάδας ενθαρρύνουν και διευκολύνουν τα θετικά αποτελέσματα. Καλλιεργούνται οι διαπροσωπικές σχέσεις, οι δεξιότητες ομαδικότητας, η αυτοπεποίθηση, οι λύσεις προβλημάτων, η συναίσθηση, και η ισότητα. Έτσι, δημιουργείται ένα υποστηρικτικό περιβάλλον μάθησης το οποίο προάγει τη ψυχική υγεία, τον αυτοσεβασμό και την αυτοεκτίμηση.
Επίσης, είναι σημαντικό να αναφερθεί εδώ η επανάσταση που έφερε η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης του Gardner (1983). Αυτή η θεωρία που έτυχε ευρύτερης αποδοχής στην εκμάθηση των ξένων γλωσσών (από το 2000) μπορεί να επιφέρει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα σε τάξη, σε ομαδική διδασκαλία. Οι οκτώ νοημοσύνες του Gardner, όλες τις οποίες κατέχουν όλα τα άτομα, και μία εξ αυτών συνήθως είναι η πρωτεύουσα, είναι οι εξής:
Η λεκτική-γλωσσολογική, η λογική-μαθηματική, η οπτική-χωροταξική, η μουσική-ρυθμική, η κιναισθητική, η διαπροσωπική, η ενδοπροσωπική, και η φυσική νοημοσύνη.
Στη τάξη μπορούν να καλυφθούν και οι οκτώ νοημοσύνες και δύνεται η δυνατότητα να αναδυθεί και να αξιολογηθεί θετικά η οποιαδήποτε πρωτεύουσα νοημοσύνη του κάθε μαθητή. Ασκήσεις με παντομίμες, με τραγούδια, οι ομαδικές δραστηριότητες, η αφήγηση και δημιουργία ιστοριών, η χρησιμοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών, τα θεατρικά, τα δημιουργικά, και άλλα ενδείκνυνται σε χώρο τάξης για την εξάσκηση της πολύ-νοημοσύνης, που προάγει τη μάθηση της ξένης γλώσσας.
Έτσι, η σωστή και ποιοτική εκμάθηση της ξένης γλώσσας, στη βάση της κοινωνικής μάθησης, των απαραίτητων εγκαταστάσεων, των σύγχρονων τεχνολογιών και των εκπαιδευμένων καθηγητών σε σύγχρονες μεθοδολογίες, συνδέεται με τα νόμιμα λειτουργούντα και πιστοποιημένα από τον ΕΟΠΠΕΠ κέντρα ξένων γλωσσών. Οι απόφοιτοι μαθητές μπορούν να ανταπεξέλθουν σε οποιοδήποτε εργασιακό περιβάλλον αύριο.
Η αξιολόγηση των καθηγητών από τον ιδιοκτήτη-διευθυντή σπουδών, η συνεχή κατάρτιση και η επιμόρφωση του διδακτικού και διοικητικού προσωπικού, η προσήλωση στη κοινωνική μάθηση, όπως γίνεται στα κέντρα ξένων γλωσσών EUROPALSO, προάγει τη σωστή και ποιοτική εκμάθηση των ξένων γλωσσών.
«Μια ξένη γλώσσα είναι μια δεύτερη ζωή!»