Η “επικοινωνία” και η “ανθεκτικότητα”, δικαίως έχουν απασχολήσει έντονα τις τελευταίες δεκαετίες ερευνητές από ένα ευρύ φάσμα επιστημών όπως, νευρολογία, κοινωνιολογία, ψυχολογία και παιδαγωγική, με κύρια έμφαση τη σωστή ανάπτυξη των παιδιών και την αντιμετώπιση των εξαιρετικά δύσκολων καταστάσεων σε ατομικό, οικογενειακό και κοι- νωνικό επίπεδο.
Επιμέλεια: Europalso (p9)
Γράφει ο Γ. Zηκόπουλος Εκπαιδευτικός, Πρόεδρος Πανελλήνιου Συνδέσμου Καθηγητών Ιδιοκτητών Κέντρων Ξένων Γλωσσών
Οι σημερινές πολύ δύσκολες συνθήκες που βιώνουμε αναδεικνύουν, δίχως άλλο, τη σπουδαιότητα της δυναμικής της “ανθεκτικότητας” και της “επικοινωνίας”, ως ασπίδα απέναντι στη κρίση.
Χαρακτηρισμός της ανθεκτικότητας
“Ανθεκτικότητα” είναι η διαδικασία τιθάσευσης βιολογικών, ψυχοκοινωνικών, δομικών και πολιτισμικών εφοδίων ώστε να διατηρηθεί η ευημερία, η σωματική και η ψυχική υγεία. Είναι τα ανθρώπινα συστατικά αποτελεσματικής επέμβασης στην οποιαδήποτε κρίση, όπως απώλεια, τραυματική εμπειρία ή οικονομική κρίση. Είναι οι ενέργειες και η προσαρμογή του ανθρώπου σε δύσκολες συνθήκες ζωής και διαβίωσης. Η αναγνώριση της έννοιας της «ανθεκτικότητας» αλλάζει ριζικά το επίκεντρο προσοχής του ατόμου από τις προσπάθειες της αποτίμησης των ρίσκων, της ευπάθειας και των τρωτών σημείων του, κατευθύνοντάς τον δυναμικά, προς τις συντονισμένες ενέργειες επαύξησης των δυνατοτήτων, ικανοτήτων και αξιών του.
Περιβαλλοντολογικοί παράγοντες όπως η οικογένεια, η κοινότητα και τα κοινωνικά συστήματα, επηρεάζουν την «προσαρμοστικότητά» του ατόμου στις μεγάλες κακουχίες του και προσδίδουν έτσι στην «ανθεκτικότητα», ένα δυναμικό χαρακτήρα αναπτυξιακής διαδικασίας, πέραν ενός στατικού ατομικού χαρακτηριστικού γνωρίσματος, όπως θεωρείται από πολλούς.
Σύγχρονες μελέτες μιλούν για τη νευροβιολογική και φυσιολογική πλαστικότητα, όπου εντάσσεται η «ανθεκτικότητα», ως μια εγκεφαλική δραστηριότητα που αποκτάται από τα ίδια εσωτερικά εφόδια του ατόμου. Βεβαίως, οι θετικές αλλαγές των εξωτερικών εφοδίων, όπως η εξάλειψη των κοινωνικών και φυσικών κακουχιών του ατόμου, αυξάνει την ανθεκτικότητά του. Όμως, δεν επαυξάνει την δική του εσωτερική ικανότητα αντιμετώπισης των δυσκολιών. Αναμφίβολα, η συνεκτικότητα των εσωτερικών και εξωτερικών εφοδίων του ατόμου, φαίνεται να κατευθύνει την ανθεκτικότητά του. Πρέπει να τονιστεί εδώ, ότι πέραν των «προσαρμοστικών» συμπεριφορών, σημαντικό ρόλο παίζει η πνευματική και η σωματική ισορροπημένη ανάπτυξη του ανθρώπου ως προς την ανθεκτικότητά του.
Παράγοντες που συντελούν στην ανθεκτικότητα
Ικανοποίηση από τη ζωή
Αισιοδοξία
Θετική διάθεση
Ελπίδα
Αυτοέλεγχος
Αυτοεκτίμηση
Κοινωνική υποστήριξη
Μελέτες έχουν δείξει ότι ο αυτοέλεγχος, η αυτοεκτίμηση και η θετική διάθεση, παίζουν το σημαντικότερο ρόλο στην ανθεκτικότητα του ατόμου. Αντιθέτως, τάσεις κατάθλιψης και άγχους λειτουργούν αποτρεπτικά στην ανθεκτικότητα. Επίσης, έχει αναδειχθεί ότι η προσπάθεια αύξησης του αυτοελέγχου, της αυτοεκτίμησης και της θετικής διάθεσης, είναι σπουδαιότερη από την ενασχόληση του ατόμου με τη μείωση των τάσεων άγχους και κατάθλιψης. Έτσι, η σοβαρή προσήλωση μας σε αυτά που μπορούμε να κάνουμε, δηλαδή στις δυνάμεις και τις ικανότητες μας, φαίνεται να έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία από την ενασχόλησή μας με όσα αδυνατούμε να κάνουμε.
Επικεντρωνόμαστε κυρίως στην εσωτερική ενδυνάμωση του εαυτού μας, των ικανοτήτων, των δυνατοτήτων και αξιών μας για να αυξήσουμε την ανθεκτικότητά μας, επιπροσθέτως της αναγνώρισης της σημασίας των εξωτερικών εφοδίων, όπως η υποστήριξη από οικογένεια και το ευρύτερο περιβάλλον. Έτσι, θα καταφέρουμε να εμποδίσουμε το δυσάρεστο πλήγμα που βιώνουμε, να καταλήξει σε μακροχρόνια ανυπέρβλητη βλάβη.
[irp posts=”2166″ name=”Πώς μαθαίνουμε καλύτερα την ξένη γλώσσα”]
Οικογένεια-Κρίση-Επικοινωνία-Ανθεκτικότητα
Είναι αξιοσημείωτο ότι, σχεδόν πάντα, κάθε οικογένεια στον φυσιολογικό κύκλο της ζωής που διανύει, θα βρεθεί αντιμέτωπη με πολύπλοκες, ξαφνικές και δυσάρεστες προκλήσεις, που φαντάζουν εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπιστούν.
Το κύριο μέλημα της οικογένειας κατά τη διάρκεια μιας κρίσης θα πρέπει να είναι η διαφύλαξη της αρμονίας και της ισορροπία της, που επιτυγχάνεται με τη «τροποποίηση» σκέψεων και συμπεριφορών και τη «προσαρμογή» της στα νέα δεδομένα.
Η «τροποποίηση», επιτυγχάνεται αξιοποιώντας τους προαναφερθέντες παράγοντες που αυξάνουν την ανθεκτικότητα και έπεται η «προσαρμοστικότητα», που εστιάζεται στις αλλαγές των σχέσεων της οικογένειας με το εξωτερικό περιβάλλον της.
Οι ισχυρές σχέσεις αγάπης εντός της οικογένειας, η σωστή επικοινωνία, η ανεκτικότητα στις αλλαγές, η κατανόηση προσδοκιών, η οικογενειακή υποστήριξη και η ικανότητα εξεύρεσης λύσεων, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο.
Η συμμετοχή και η ανταλλαγή απόψεων όλων των μελών για τις δυσκολίες, αυξάνει άμεσα και μακροπρόθεσμα την «προσαρμογή» των μελών της οικογένειας και της οικογένειας ως μονάδα. Η καθαρή, ανοικτή και ευθεία επικοινωνία, χωρίς ασάφειες μεταξύ των μελών της οικογένειας, η συναίσθηση για το κάθε μέλος, η ανοχή συγκρούσεων και η ετοιμότητα αντιμετώπισης διαφορών που μπορεί να προκύψουν, συμβάλλουν κατά πολύ στην «οικογενειακή ανθεκτικότητα». Τα παιδιά και οι έφηβοι δεν έρχονται συνήθως άμεσα αντιμέτωποι με την οικονομική κρίση. Αυτό που τους επηρεάζει ευθέως, είναι η συμπεριφορά και η συναισθηματική αντιμετώπιση των γονιών τους κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Η σωστή επικοινωνία συνεπάγεται μείωση της συναισθηματικής φόρτισής τους και των όποιων εχθρικών συμπεριφορών, προς αυτά. Το χιούμορ και η οικογενειακή συζήτηση, με ανταλλαγές δημιουργικών απόψεων, ακόμα και κατά τη διάρκεια ενός απλού δείπνου, για τις πραγματικές οικογενειακές δυσκολίες, χωρίς να αναφέρονται οι άσχημες λεπτομέρειες γεγονότων, βοηθάει στην αύξηση της ανθεκτικότητάς τους και τους προετοιμάζει να αντιμετωπίσουν το μέλλον τους σωστά. Η άσκοπη, αναλυτική περιγραφή λεπτομερειών δυσάρεστων γεγονότων, που δεν αφορούν τα παιδιά, πρέπει να αποφεύγεται, διότι όχι μόνο μπορεί να έχουν άκρως αντίθετα αποτελέσματα αλλά και να οδηγηθούν σε απώλεια της παιδικότητας τους.
Έτσι, περίοδοι οικονομικών δυσκολιών μεταβάλλονται σε σημαντικά μαθήματα αγωγής των παιδιών, όπου μαθαίνουν αξίες και στάσεις επιμονής και δημιουργίας για τη ζωή, που γίνονται χρήσιμες εμπειρίες για τις πιθανές δύσκολες στιγμές στην ενήλικη ζωή τους.
Συζητώντας δημιουργικά και έχοντας το δικαίωμα να λύσουν τις απορίες τους για το δύσκολο παρόν, μαθαίνουν να μη χάνουν την ελπίδα τους για το αύριο. Διδάσκονται την ανθεκτικότητα βιωματικά, μέσω σωστής επικοινωνίας με τους γονείς τους και κτίζουν την αίσθηση του αυτοελέγχου και της αυτοεκτίμησης, συμμορφούμενα στις οικονομικές δυσκολίες της οικογένειας. Ενώ οι δύσκολες οικονομικές καταστάσεις μπορεί να αλλάξουν και να βελτιωθούν, η γνώση και η επικοινωνία της «ανθεκτικότητας», της αντιμετώπισης δυσκολιών, μαζί με τη καλλιέργεια των «αξιών» και του «χαρακτήρα», που καθιστά τα άτομα και τις οικογένειες ικανές να ξεπερνούν τις όποιες κρίσεις, είναι αναμφισβήτητα το μεγαλύτερο δώρο που μπορούν να δώσουν οι γονείς στα παιδιά τους.
[irp posts=”1761″ name=”Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να αναπτύξει τη συναισθηματική του νοημοσύνη;”]
